Wpływ pandemii na dzieci – 2 ważne skutki

Gdyby wiosna 2020 roku przebiegła jak zwykle, dzień z życia przeciętnego dziecka oznaczałby zajęcia w przedszkolu lub szkole, zabawy na dworze z rówieśnikami, przyjęcia urodzinowe z mnóstwem zabawy i słodkościami. My rodzice zawozilibyśmy nasze pociechy rano do szkoły, w weekendy do ich przyjaciół, a korytarze, sale gimnastyczne i place zabaw byłyby pełne krzyków i objawów radości. Niestety nikt nie przewidział, że nasza rzeczywistość potoczy się zupełnie inaczej i że nasze dzieci równie mocno (a może i bardziej) jak my odczują skutki pandemii.

Czy wiesz, jakie są 2 ważne skutki pandemii jeśli chodzi o dzieci? To ograniczenie kontaktów z rówieśnikami oraz ograniczenie ruchu. W poniższym artykule dowiesz się, jak i dlaczego lockdown wpływa na najmłodszych i co robić, aby zminimalizować szkody.

Pandemia a rozwój umiejętności socjalnych

Czas spędzony z innymi dziećmi to kluczowy element dorastania.

W relacjach z rówieśnikami dzieci uczą się współpracy, zaufania i lojalności. Z powodu pandemii koronawirusa i środków, które wdrożono w celu ograniczenia jego rozprzestrzeniania się, dzieci już straciły bardzo dużo — przede wszystkim możliwość rozwijania umiejętności socjalnych. 

I chociaż obecna sytuacja epidemiologiczna już nie zamyka nas z dziećmi w domach, to jednak mleko się wylało, a nasze pociechy teraz odczuwają to, co dało zamykanie szkół, odwołanych turnusów kolonijnych, zawieszonych zajęć pozalekcyjnych. Zdrowie psychiczne dzieci zostało poddane wielkiej próbie. Nie mówiąc już o narastającym problemie z pogarszającym się zdrowiem fizycznym i psychicznym dzieci posadzonych “na siłę” przed monitorami i praktykujących siedzący tryb życia.

Wpływ pandemii na dzieci, czyli jak brak kontaktu z rówieśnikami wpływa na dziecko?

To, jak na dzieci wpłynie odseparowanie najmłodszych od rówieśników zależy od wieku, środowiska i osobowości. Jednak zasady rozwoju dziecka sugerują, które reakcje są naturalne, a które bardziej niepokojące. Przewidują również, które dzieci mogą przeżywać trudniejsze chwile w związku z ograniczeniem kontaktu z innymi i dlaczego. 

Kiedy przedszkola, szkoły i miejsca użyteczności publicznej po raz pierwszy zostały zamknięte wiosną 2020 roku z powodu COVID-19, większość rodziców nie sądziła, że ​​czas spędzony poza murami placówek będzie tak niekorzystny dla ich pociech i że będzie wpływał na ich zdrowie psychiczne. Na początku wydawało się, że dzieci cieszą się większą ilością czasu wolnego, możliwością dłuższego wypoczynku i ogólnie spędzaniem czasu w domu. Edukacja zdalna jest w pewnym sensie wygodna. Ale po kilku tygodniach dzieci zaczynały się nudzić, a część z nich odczuwało po prostu samotność. Problem pogłębiał się, gdy dziecko nie miało rodzeństwa, ani sąsiadów w swoim wieku.

A przecież dziecko to stworzenie czerpiące energię z kontaktu z drugim człowiekiem, a ich ograniczenie w czasie lockdownu powodowało, że najmłodsi cierpieli bardziej.

Dzieci w różnym wieku mają różne potrzeby kontaktu

Zapewne zgodzisz się z tym, że miesięczna izolacja w domu to zupełnie inna perspektywa dla przedszkolaka i 18-latka. Nawet dzieci w tym samym wieku mają różne zainteresowania, potrzeby i osobowości, a ich reakcje na zamykanie szkół i kwarantannę również bywają różne. Dzieci, które przed pandemią były nękane lub miały problem z lękiem społecznym, mogły uznać dystans społeczny za ulgę. Te, które zawsze były towarzyskie, częściej cierpiały z powodu nieobecności w szkole lub braku zajęć pozalekcyjnych.

Wiele zależy od wieku dziecka — izolacja społeczna bywa znacznie trudniejsza dla dzieci, które są na etapie usamodzielniania się od rodziców.

Edukacja zdalna zabrała im tę możliwość.

Czy radzenia sobie z rówieśnikami można się nauczyć z podręcznika?

Umiejętności społecznych ważnych w wieku przedszkolnym i szkolnym nie można nauczyć się na lekcjach online.

To jak sport. Musisz ćwiczyć. Nie wystarczy jedynie czytać o tym, jak kopać piłkę. W normalnych okolicznościach dzieci zdobywają cenne umiejętności społeczne poprzez kontakty ze sobą. Dziecko ma naturalną chęć do sprawdzania, jak działają relacje z rówieśnikami, jak nawiązuje się i utrzymuje przyjaźnie, ale też tego, jak sami wypadają w oczach rówieśników. Dzieci chcą dowiedzieć się, komu mogą ufać, kto je lubi i jak znaleźć temat, w którym mogą zabłysnąć przed innymi. Zdrowy rozwój społeczny daje odpowiedzi na te wszystkie pytania. 

Wpływ pandemii na dzieci spowodował to, że nasze dzieci nagle z pełnych sal przedszkolnych i szkolnych korytarzy przeszły do czterech ścian swoich pokojów. Bez swoich ulubionych aktywności i przyjaciół, którzy są tak ważni w tym wieku. Mało które dziecko mogło utrzymywać kontakt w czasie nauczania zdalnego. W jakimś stopniu te kontakty ratowała technologia — komunikatory czy platformy do kontaktów video. Ale jaki to kontakt bez przytulasów, kuksańców, czy zwykłego bawienia się w chowanego? 

Dlaczego przedszkole i szkoła to nie tylko nauka?

W tradycyjnych salach przedszkolnych lub lekcyjnych istnieje wiele możliwości interakcji z ludźmi — wychowawcami, nauczycielami i sobą nawzajem. Ta interakcja ma bardzo duże znaczenie dla sukcesów dzieci i ich przyszłych umiejętności radzenia sobie z… ludźmi. Jak rozwiązywać konflikty? Jak wpływać a innych? Te rzeczy można ćwiczyć poza domem.

Nauczanie zdalne i interakcja z rówieśnikami

Jak ważne są kontakty z rówieśnikami? Dzieci, które mają słabe relacje z innymi dziećmi, mają problemy z rozwijaniem kompetencji w różnych obszarach swojego życia, w tym w środowisku przedszkolnym czy szkolnym.

Te dzieci, które mają dobre relacje, mają większe szanse na rozwój.

Badania wykazały, że sama zabawa z innymi dziećmi może zwiększyć pewność siebie dziecka, a co za tym idzie, jego osiągnięcia w nauce. Jednak w coraz bardziej technologicznym otoczeniu coraz więcej czasu dzieci spędzają przed komputerami. A lockdown pogłębił ten problem. 

Środowisko przedszkolne czy szkolne zapewnia dzieciom możliwość:

1. nawiązywania i utrzymywania przyjaźni, 
2. zdobywania umiejętności przywódczych, 
3. uczenia się rozwiązywania konfliktów,
4. współpracy oraz rozwijania pozytywnego obrazu siebie, 
5. zwiększania osiągnięć w nauce. 

Wszystkich tych umiejętności dzieci uczą się dzięki interakcji rówieśniczej poza domem.

Wykazano, że słabe przystosowanie społeczne w dzieciństwie prowadzi do późniejszych problemów w szkole, negatywnego podejścia do szkoły, a nawet niepowodzeń w nauce.

Możliwość rozwijania umiejętności społecznych jest jeszcze ważniejsza dla uczniów z niepełnosprawnością i trudnościami behawioralnymi — pozytywne kontakty z rówieśnikami powodują, że wzrasta ich motywacja i wydajność. Dzieci, które do dyspozycji mają tylko kontakty online, będą mieć mniejsze szanse na kontakty z rówieśnikami, rozwój społeczny, a to może prowadzić do gorszych umiejętności szkolnych i społecznych.

Dzieci uczą się obserwując się nawzajem

Dzieci powtarzają to, co robią inne dzieci. I to jest ogromny brakujący element w czasie lockdownu i nauki zdalnej. Uczenie się zawsze odbywa się z innymi ludźmi. To jeden z głównych powodów, dla których nauczycielom i wychowawcom bardzo zależy, aby dzieci jak najdłużej mogły uczyć się w szkołach czy chodzić do przedszkoli.

Wpływ pandemii na sprawność fizyczną dzieci

Blokady podczas pandemii miały na celu ograniczenie rozprzestrzeniania się COVID-19. Jednak wpłynęły również bezpośrednio na aktywność ludzi i… brak ruchu. Lockdown, zamykanie centrów kulturalnych i nauczanie zdalne zmieniły sposób spędzania dnia. No cóż, przesiadywanie w domu odbiło się na nas wszystkich.

Jest ryzyko, że te zmiany w aktywności fizycznej dzieci (z zabaw i biegania w siedzenie przed monitorem) mogą wydłużyć się poza czas trwania pandemii.

Niestety bardzo łatwo jest utrwalić nawyki, a siedzący i mniej aktywny tryb życia wydaje się atrakcyjny i z czasem staje się normalny u dzieci.

Istnieją jednak sposoby na zachęcenie dzieci do większej aktywności. Obejmują one zaangażowanie całej rodziny w aktywność fizyczną i wprowadzenie ćwiczeń lub zajęć ruchowych jako stałego punktu planu tygodnia.

Światowy trend

Na świecie zbadano już, w jakim stopniu ograniczenia COVID-19 wywarły wpływ na dzieci i ich poziom aktywności fizycznej. W Kanadzie jedynie niecałe 5% dzieci w wieku 5-11 lat stosuje się do zaleceń zdrowotnych, które obejmują godzinę aktywności fizycznej codziennie. W grupie starszych dzieci (12-17 lat) brak ruchu jest już plagą — wytyczne te spełnia zaledwie 0,6%!

Z badań wynika, że podczas pandemii dzieci spędzały aż 8 godzin dziennie na siedząco w celach rekreacyjnych (nie wliczając w to lekcji online).

Jednym słowem “odpracowywały” dniówkę przed komputerem czy telewizorem lub ze smartfonem w ręce…

Spraw, by Twoje dziecko regularnie się ruszało

Biorąc pod uwagę to, jakie są fizyczne i psychologiczne korzyści ze zwiększonej aktywności fizycznej, dzieci należy zachęcać do aktywności fizycznej i zapewnić wiele okazji do ruchu. Stwarzaj więc możliwości do tego, aby Twoje dziecko zwiększyło aktywność ruchową i w pomieszczeniach i na świeżym powietrzu. To ważne nie tylko dla jego sylwetki, ale też dla zdrowia psychicznego.

W jaki sposób można zwiększyć dziecku aktywność fizyczną?

Sposobów na to, by Twoje dziecko częściej się ruszało jest naprawdę wiele. Szczególnie jeśli jest to dziecko w wieku przedszkolnym lub wczesnoszkolnym. W tym celu możesz wziąć pod uwagę:

• długie spacery m.in. z psem, które możesz wykorzystać do porozmawiania z dzieckiem o ważnych dla niego sprawach,
• zajęcia pozalekcyjne w szkole, domu kultury itp. – taniec, teatr itp.
• zajęcia sportowe w lokalnym klubie sportowym — sztuki walki, pływanie, piłka nożna,
• korzystanie z sal takich jak Zoolandia, gdzie zabawa polega przede wszystkim na ruchu.

Podczas lockdownu zajęcia tego typu musiały zostać zawieszone, ale obecnie wiele z nich zostało ponownie otwartych. Są dla dzieci świetnym sposobem na utrzymanie formy oraz upragnione kontakty towarzyskie.

Bardzo ważne w tym wszystkim jest to, aby dzieci nie nabrały negatywnych nawyków, które dopuszczą do prowadzenia siedzącego trybu życia w wieku dorosłym.

Po co dziecko ma się ruszać?

Badacze z Uniwersytetu w Grenadzie w Hiszpanii stwierdzili, że dzieci sprawne fizycznie mają większą ilość tzw. istoty szarej w obszarach mózgu odpowiedzialnych za umiejętności umysłowe, uczenie się, umiejętności motoryczne i przetwarzania wizualnego. Sprawność fizyczna dzieci wpływa bezpośrednio na różnice w budowie ich mózgu, a te różnice wpływają na to, jak dzieci radzą sobie w szkole. Co ciekawe, okazało się, że aktywność fizyczna aktywuje u dzieci części mózgu odpowiedzialne za przetwarzanie języka oraz czytanie. Jednym słowem, jeśli chcesz mieć mądre dziecko, zachęcaj je do systematycznego ruchu. Jeśli masz w domu przedszkolaka, daj mu sporo okazji do zabaw ruchowych z rówieśnikami, niech kojarzy ruch z pozytywnymi emocjami i dobrym samopoczuciem. 

Liczba dzieci z nadwagą lub otyłością rośnie na całym świecie. Z 32 milionów w 1990 roku do 41 milionów w 2016 roku. Wskaźniki otyłości rosną również znacznie szybciej w krajach rozwijających się niż w krajach o wysokich dochodach, ponieważ dobrobyt gospodarczy niestety prowadzi do zmiany diety i stylu życia. 

Bibliografia

Laura Dallolio, Sofia Marini, Alice Masini, The impact of COVID-19 on physical activity behaviour in Italian primary school children: a comparison before and during pandemic considering gender differences. BMC Public Health volume 22, artykuł nr: 52 (2022)
Olena Yelizarovaa,Tetiana Stankevych, The effect of two COVID-19 lockdowns on physical activity of school-age children. 31.01.2022.
Steffen C. E. Schmidt, Bastian Anedda, Physical activity and screen time of children and adolescents before and during the COVID-19 lockdown in Germany: a natural experiment. Scientific Reports volume 10, artykuł nr: 21780 (2020).
Viktoria A Kovacs, Mirko Brandes, Are we underestimating the impact of COVID-19 on children’s physical activity in Europe?—a study of 24 302 children. European Journal of Public Health, 12.01.2022.